Zowat de slechtste aanleiding om een boek te kopen is voortgaan op hypes, op media, recensenten, lezersgroepen, vrienden, collega’s of familie. Een goed boek scoor je zelf, vooral als je eisen wat aan de hoge kant liggen. Zijn daar hulpmiddelen voor? Jawel, maar 100% zekerheid heb je nooit. Die heb je pas als je het boek uit hebt. Maar hoe vind je dat? Zo’n boek dat je niet loslaat, waar je ook bent?
Een woordje uitleg. Hypes zijn van nature onbetrouwbaar, daarom zijn het hypes, grilletjes, fratsen. Recensenten en media bewijzen teveel hand- en spandiensten aan uitgevers. Bekenden uit je omgeving zijn enkel betrouwbaar als ze dezelfde hoge eisen stellen aan een goed boek als jijzelf. In boekenclubs en lezersgroepen zit sociale controle. Zijn ze gelieerd aan een boekhandel, dan zijn ze vooral nuttig voor de boekhandel.
Als lezer word je altijd wel ergens door getriggerd om een boek te kopen: je hoorde een interview met een auteur op de radio, je las een recensie in Humo, je zag een boek in een bestsellerlijst, in de vitrine van een boekhandel, in het boekenrekje van de Delhaize … Dit artikel gaat over de fase die volgt: je wil nú een boek omdat je nú wil lezen. Punt. Hoe ga je tewerk?
In blijde verwachting
Wat verwacht je als lezer van een boek? Het is goed om daar even bij stil te staan. Voor mij moet een boek stijlvol, sprankelend en vlot geschreven zijn. Gaat het over fictie, dan verwacht ik beeldende taal, boeiende karakters, spitsvondige dialogen en een meeslepend verhaal. Gaat het over non-fictie, dan verwacht ik storytelling, een oplossing voor mijn probleem, een antwoord op mijn behoefte aan kennis, informatie, nieuwsgierigheid of vaardigheid. Dit zijn universele criteria, los van thema en genre. Bekend of onbekend, bestsellers of tegenvallers, Nobel-, Booker- of Pulitzerprijswinnaars, maakt mij niet uit.
Een stappenplan
Een goed boek is voor mij als een etentje in een restaurant of een vakantieverblijf in een hotel. Het mag wat meer kosten, maar het moet zijn geld waard zijn. Ik wil geen geld uitgeven aan de onkunde van schrijvers, de bedrieglijke praat van uitgevers, de dubieuze mening van recensenten. Tenzij om me te amuseren. Met Fawlty Towers heb ik me ook geamuseerd.
1. Inkijken
Het digitaal inkijkexemplaar van Bol is altijd de start van mijn zoektocht. Staat het inkijkexemplaar mij aan, dan voeg ik het boek toe aan mijn verlanglijstje. Als ik behoefte heb om een nieuw boek te kopen, hoef ik maar naar mijn verlanglijstje te gaan. Dan kan het gebeuren dat ik het er ook weer af gooi en mijn zoektocht hervat. Meteen een handige tip voor mensen die last hebben van impulsaankopen.
Nog een tip: bij het bladeren in het inkijkexemplaar van Bol kan het zijn dat je na twee bladzijden al deze aanbeveling krijgt: ‘Verder lezen? Bestel het boek direct.’ Sluit het inkijkexemplaar niet. Keer een bladzijde terug en blader verder. Vaak kan je nog een flink stuk doorlezen. Zie onderstaand filmpje:
2. Bladeren
Uitgeverijen zijn niet zot van e-books en inkijkexemplaren. Ze willen eerst de papieren voorraad de deur uit. Bestaat er geen inkijkexemplaar, ga naar de boekhandel en lees daar een paar fragmenten. Op die manier kocht ik mijn eerste J.M. Coetzee boek. De openingsscène was de inspiratie voor een gelijkaardige scène in Meisje aan de Overkant.
4. Reviews van lezers
Met de nadruk op ‘lezers’. Ik hecht meer belang aan de korte, recht-uit-het-hart reacties van lezers, dan aan de gekunstelde, misleidende, wat mij betreft verdachte recensies in de media. Je vindt ze op Bol, op Amazon, bij grote online boekhandels. Doe even de moeite om ze te lezen.
5. Sterren van lezers
Een boek met gemiddeld meer dan 4 sterren schept kansen. De steekproef moet uiteraard groot genoeg zijn. Met drie scores ben je niets. Meer dan honderd scores? Je bent op de goede weg.
Wat ik altijd doe op Bol is: de reviews sorteren op ‘Minste sterren’. Die geven je een goed beeld van de tekortkomingen van het boek. Ze zijn interessanter dan de lovende kritieken die uitblinken door leegheid en spoilers.
6. Bestsellerlijsten
Bestsellerlijsten kunnen een indicatie zijn voor een degelijk boek, maar wees voorzichtig. In dit ontluisterende artikel over hoe bestsellerlijsten echt werken, lezen we dit, vertaald door Google Translate:
De belangrijkste bestsellerlijst is de bestsellerlijst van The New York Times , en zij zijn de grootste boosdoener van dit samengestelde elitarisme. Ze geven grif toe dat hun lijst alleen een afspiegeling is van boeken die bij een bepaald aantal boekwinkels en online retailers in het hele land worden verkocht, maar geen echte bestsellerlijst is. Weet je waarom ze dit publiekelijk moeten toegeven? Daar zijn ze voor aangeklaagd.
De New York Times werd inderdaad ooit aangeklaagd door de auteur van The exorcist. Het boek verscheen niet in hun bestsellerlijst, hoewel het miljoenen keren werd verkocht. Ook de film was razend populair. De New York Times werd echter niet veroordeeld. De redactie gaf toe dat hun bestsellerlijst slechts een populariteitswedstrijd was, en dat ze zelf selecteerden wie ze wel en niet in de lijst plaatsten.
Waar ik me ook altijd vragen bij stel, zijn de nummerbordjes van 1 tot 10 in de fysieke boekhandels. Die geven zogezegd aan welke boeken het best worden verkocht. Ik sta altijd versteld hoe snel een boek bovenaan staat. Het is nog maar een dag uit en floep! Daar staat het al te blinken op nummer 1. Wie bepaalt dat? Op basis van wat? De verkoopcijfers in de boekhandel zelf? Of het aantal boeken dat werd ingekocht maar nog niet eens is verkocht? Hoeveel moet je er hebben verkocht om op nummer één te staan? Drie? Vijf? Hoeveel betalen uitgevers de boekhandels om een boek bovenaan te plaatsen?
In Hoe word ik een beroemd schrijver, een erg grappig en verhelderend boek, wat mij betreft verplichte literatuur voor al wie leest en schrijft, stelt Ilja Leonard Pfeijffer onomwonden: hoe hoger de verkoopcijfers, hoe slechter het boek. Iedereen kan de voorbeelden zo bedenken. Vreemd hoe ik spontaan denk aan zingende rivierkreeften.
5. Prijswinnaars
Ik ben een debutant, een amateur. Ik ga me niet opwerpen als insider. Daarom citeer ik graag iemand die er wel alles van afweet. Alweer I. L. Pfeijffer in Hoe word ik een beroemd schrijver:
In de jury's van literaire prijzen gaat het er vaak harder aan toe dan menigeen denkt. Ieder jurylid zit daar met zijn eigen belangen, zijn eigen voorkeuren en zijn eigen lijstje van auteurs aan wie hij een vriendendienst is verschuldigd. Er wordt geknokt en er wordt soms vuil spel gespeeld. De ongeschreven regel is dat niemand daar iets van openbaart. De jury treedt uiteindelijk unaniem naar buiten met een laureaat, er wordt feestgevierd en niemand mag ooit iets vernemen van het gevecht dat daarvoor geleverd is. Met die ongeschreven regel zal ik breken. Ik zal eens uit de doeken doen hoe het eraan toegaat.
Vervolgens doet hij dat ook. Op een erg ontluisterende manier. Prijswinnende boeken kunnen een indicatie zijn, maar ga er niet van uit dat het per definitie goede boeken zijn.
7. Recensies
In mijn artikel Waarom 99% van de recensies waardeloos zijn, had ik het er al over. Ik ga dit hier niet herhalen. Ik citeer liever een laatste maal uit I.L. Pfeijffers leuke boekje waarin hij zijn 10 geboden van de literaire kritiek voorstelt. Je kan ze ook nalezen in het archief van NRC: De 10 recensie-geboden. Ik ga niet alles citeren want ik wil natuurlijk niet voor de rechter worden gesleept voor plagiaat. Ik haal er enkele opmerkelijke citaten uit, de nummertjes verwijzen naar de stenen tafelen waarin ze staan gebeiteld:
1. Natuurlijk lees je al die boeken niet die je moet beoordelen. (…)
2. Je zult je vrienden helpen en je vijanden schaden.
4. Wie niet of nog niet je vijand is, zul je de hemel in prijzen (…)
5. De krant zit niet te wachten op negatieve recensies, (…)
6. Doe vooral debuten. Dat is minder werk.
8. (…) Lekkere wijven krijgen vijf sterretjes, want bij het volgende festival zit je in hetzelfde hotel.
9. Wees niet bang om schaamteloos corrupt te zijn.
Conclusie
Vertrouw in de eerste plaats op jezelf. Het belang van een inkijkexemplaar kan niet genoeg benadrukt worden. Je krijgt als lezer direct een beeld van de stijl, de aanzet van het verhaal, de kundigheid van de auteur. Het begin van een boek is immers primordiaal. Een goed begin kan een twijfelende lezer over de streep trekken. Is een goed begin per definitie een goed boek? Natuurlijk niet. Elke schrijver en elke redacteur weet dat het begin van een boek mega-belangrijk is om gelezen (verkocht) te worden. Blijkt het boek uiteindelijk tegen te vallen? Doe de volgende keer beter je best.
Zelf koop ik nooit meer een boek zonder het eerst te doorbladeren, hetzij online, hetzij in de boekhandel. Bij mijn eigen boeken voorzie ik altijd inkijkexemplaren. Ik prefereer tevreden lezers boven aantal verkochte boeken, in tegenstelling tot uitgeverijen die vooral verkoop voor ogen hebben. Tegelijk met de papieren versie voorzie ik ook altijd een e-book. Hier vind je al mijn boeken.
Vond je dit artikel interessant? Aarzel niet om je hieronder in te schrijven voor mijn fanclub.